KUNST / CULTUUR / IDENTITEIT
Bestaat de Franse cultuur?
Wat stelt de kunst in Frankrijk eigenlijk nog voor? Het land is cultureel in crisis, zeggen de Fransen zelf. Maar was de cultuur ooit niet ‘en crise’?
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/bye-bye-culture-francaise
vpro-serie: op zoek naar Frankrijk
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/11/25/frankrijk-snapt-de-wereld-niet-meer-5346370-a1533559
https://www.leslibraires.fr/livre/9359665-comprendre-le-malheur-francais-marcel-gauchet-stock
een-virtuele-tour-door-het-louvre
Van Gogh
the unexpected math behind the "starry night"
films
http://www.fransefilms.nl
Robert Bresson
Jean-Luc Godard
Louis Malle
Francois Reichenbach
literaire bedevaart
http://www.volkskrant.nl/wca_item/boeken_detail/453/131611/Parijs-retour.html
Frankrijk is veel minder politiek correct dan wij denken. Provoceren past in een intellectuele traditie, waarin ook Dieudonné en zijn quenelle helemaal niet uit de toon vallen, betoogt Dirk-Jan van Baar.
http://www.nrc.nl/next/2014/01/13/een-typische-franse-uitlaatklep-1334864
Franse schoolsysteem
Hoe de arrogante kaste van
de eliteschool het contact met de rest van Frankrijk verloor
Zo werkt het meest elitaire opleidingsinstituut van
het land
Het meest elitaire opleidingsinstituut voor hoge ambtenaren en politici in Europa staat in Frankrijk: École Nationale d'Administration. Maar de Franse burger heeft het gehad met de elite en dat merken de studenten. Door: Peter Giesen, volkskrant 3 april 2017, 19:30
'Het is
triest zoals er tegenwoordig over de elite wordt gepraat', zegt Margot
Renault (26), student aan de École Nationale d'Administration (ENA), de
eliteschool voor hoge ambtenaren en politici. 'De elite is een selectie van
de 'besten'. Wie wil er niet geleid worden door zulke mensen, die bewezen
hebben dat ze competent zijn?'
Steeds meer Fransen, luidt het antwoord. De ENA is een symbool voor de kloof tussen elite en bevolking, een zondebok voor alle Franse kwalen. Énarque, zoals een afgestudeerde van de ENA wordt genoemd, is bijna een scheldwoord geworden.
De ENA is
gevestigd in een oude gevangenis in het centrum van Straatsburg. Op een
vrijdagochtend hangt er een rustige sfeer, als in een klooster waar de
studenten als jonge monniken worden voorbereid op de staatsdienst,
traditioneel in Frankrijk als de allerhoogste eer beschouwd.
Bij de ingang hangen de groepsfoto's van de promotions, de jaargangen, van de school die in 1945 werd opgericht. Je ziet de jeugdige versies van de presidenten Hollande, Chirac en Giscard d'Estaing, de premiers De Villepin, Jospin en Juppé. Je ziet ook Emmanuel Macron, favoriet bij de presidentsverkiezingen, toen hij nog krullen had. En Jean-Marc Janaillac, baas van Air France-KLM, evenals zijn voorgangers De Juniac en Spinetta.
Arrogante kaste
In de
campagne voor de presidentsverkiezingen fulmineren alle kandidaten tegen 'het
systeem', ook als ze zelf in het hart van de macht verkeerd hebben, zoals
François Fillon of Emmanuel Macron. In heel Europa worstelen politici met de
kloof tussen elite en bevolking. Maar nergens heeft die elite zo'n duidelijk
gezicht als in Frankrijk: de afgestudeerden van de ENA en een paar andere
zeer selectieve grandes écoles, de
École Polytechnique voorop. Zo bestaat 60 procent van de staf van president
Hollande uit énarques en polytechniciens.
De selectie voor de ENA is meedogenloos: elk jaar zijn er 1.500 kandidaten voor een concours dat slechts 90 plaatsen biedt. Niemand betwist dat de studenten excellent, zo niet briljant zijn. Maar, zo luidt de kritiek, ze vormen een wereldvreemde en arrogante kaste die het contact met de rest van de bevolking is kwijtgeraakt.
In de
kantine van de ENA proberen studenten Margot Renault, Alexandra Marchand (35)
en David Foltz (26) dit beeld te ontkrachten. Ze zijn goed gekleed,
welbespraakt en handig, alsof ze in de voetsporen van Chirac of Macron willen
treden. 'Maar ik wil helemaal niet de politiek in. Slechts 3 procent van de
afgestudeerden kiest voor een politieke carrière. Het beeld wordt een beetje
vertekend doordat er drie presidenten van onze school zijn gekomen', zegt
Foltz.
We vormen helemaal geen wereldvreemde elite, zeggen de studenten. Margot Renault komt uit Parijs en kan tot de klassieke Franse bovenlaag worden gerekend. Maar Alexandra Marchand woonde tien jaar in Londen, waar ze zelf haar studie heeft bekostigd. David Foltz komt uit een arbeidersmilieu in de Moselle en kreeg een beurs om zich op het concours van de ENA voor te bereiden. 'We zijn ook niet afgesloten van de samenleving', zegt Foltz. 'Ik heb zelf stage gelopen op de prefectuur van Pas-de-Calais, toen de 'jungle' werd ontruimd. Bovendien moeten we allemaal dertig uur stage lopen bij organisaties als Emmaus, Secours Catholique (katholieke armenhulp, red.) of het huis van bewaring in Straatsburg.'
De
studenten geloven heilig in het model van de ENA: de staat selecteert zijn
hoogste ambtenaren uit de crème de la crème van elke generatie. Paradoxaal
genoeg kent het land van de égalité een ijzeren hiërarchie. De Fransen hebben
de koning onthoofd, maar hun aristocratisch model behouden. Alleen bestaat de
adel van de republiek niet uit prinsen en hertogen, maar uit de slimste
studenten van het land.
Het onderwijssysteem is helemaal gericht op het selecteren van een elite van briljante leiders. Toch is er iets vreemds aan de hand: ondanks die inspanningen kun je moeilijk beweren dat Frankrijk zo briljant wordt geleid. In geen enkel Europees land hebben leiders zo veel moeite om hervormingen door te voeren. Air France, geleid door énarques, is een veel logger bedrijf dan KLM, met topman Pieter Elbers die zijn onderwijscarrière begon aan de vervoersacademie in Venlo.
Kritisch denken
De
Republikeinse oud-minister Bruno Le Maire, zelf énarque, stelde voor de ENA
af te schaffen. 'De school heeft haar rol jarenlang goed vervuld', zei hij.
'Maar we gaan nu een nieuwe wereld binnen, die van ondernemers, creativiteit
en innovatie.' Juist op dat punt schiet de ENA tekort, schreef Olivier Saby
in een giftig boek over zijn oude school. Een énarque kent de codes van de
hoge ambtenarij, hij leert briljant praten zodat hij zich uit elke situatie
kan redden, maar kritisch en creatief nadenken wordt niet aangemoedigd. Veel
docenten zijn zelf hoge ambtenaar en het is gevaarlijk ze te bekritiseren,
schreef Saby. Wie weet heb je ze straks nodig voor een goede baan, als ze
prefect zijn of directeur van het kabinet van een minister.
Op jonge leeftijd worden de énarques geselecteerd voor het keurkorps van de staat. Ze krijgen te horen dat ze de besten zijn, uitverkoren voor de meest eervolle functies. Dat stimuleert niet om met beide voeten op de grond te blijven staan, zei Adeline Baldacchino, een andere énarque die een kritisch boek over haar school schreef. Jonge ambtenaren rollen meteen door naar de hogere regionen van de staatsdienst, terwijl ze de praktijk niet of nauwelijks kennen. In een gesprek met Europese journalisten vertelt Nathalie Loiseau, directeur van de ENA, hoe ze de school beter op de praktijk wil laten aansluiten. Aan het toegangsconcours is een collectieve opdracht toegevoegd, zodat de kandidaten niet alleen worden beoordeeld op hun intellectuele, maar ook op hun communicatieve en relationele capaciteiten. De school wil meer onderzoek doen om kritisch denken te bevorderen.
Van
fundamentele kritiek op de ENA wil ze niets horen. De problemen van Frankrijk
worden niet veroorzaakt door de ambtenaren die de ENA aflevert, maar door
politici die verkeerde beslissingen nemen. 'De media verwarren politiek en
ambtenarij. Politici beslissen en ambtenaren voeren loyaal uit', zegt
Loiseau.
Maar president Hollande is een énarque, evenals zes ministers uit de socialistische regering en kwart van de ambtelijke top. 'Zes ministers hebben de ENA gedaan. De overige dus niet. Calmez-vous!', zegt Loiseau. 'We kunnen natuurlijk zeggen: oké, we sluiten de ENA. Ik vind het best, ik ga wel iets anders doen. Maar hoe moeten we dan onze hoge ambtenaren rekruteren?'
Een land
als Duitsland draait toch beter dan Frankrijk, met een egalitair
onderwijssysteem? 'Dat zegt ú! Economisch draait Duitsland beter, daar heeft
u gelijk in. Maar bestuurlijk? Dat hangt ervan af. Frankrijk heeft de beste
publieke dienstverlening ter wereld.'
Ondanks alle kritiek wordt in de verkiezingscampagne niet gepraat over een hervorming van de grandes écoles. De ENA zit in het dna van Frankrijk. Zelfs Marine Le Pen praat nooit over het afschaffen van de ENA. Ze probeert het prestige van haar partij juist te vergroten door énarques binnen te halen, zoals haar tweede man Florian Philippot. 'Voordat de ENA bestond was de hoge ambtenarij een quasi-adel van mensen die elkaar uitkozen', zegt student David Foltz. 'Nu worden de beste mensen geselecteerd. Natuurlijk is het voor studenten uit een arbeidersmilieu moeilijker het concours te halen dan voor studenten met hogeropgeleide ouders. Maar het is mogelijk, ik ben daar zelf het bewijs van.'
Bekende ENA-alumni
De presidenten
Valéry Giscard D'Estaing (president van 1975 tot 1981)
Jacques Chirac (1995-2007) François Hollande (2012-2017) Emmanuel Macron (2017 - heden)
de
premiers
Laurent Fabius (premier van 1984-1986) Michel Rocar (1988-1991) Alain Juppé (1995-1997) Lionel Jospin (1997-2002) Dominique de Villepin (2005-2007) Bedrijfsleven Jean-Claude Trichet (president van Europese Centrale Bank 2003-2011) Jean-Marc Janaillac (topman van AirFrance-KLM) Michel Bon (voormalig bestuursvoorzitter van Carrefour en France Telecom) Jean-Marie Messier (voormalig voorzitter van mediaconglomeraat Vivendi) Louis Scheitzer (voormalig topman van Renault)
Andere
staatshoofden
Paul Biya (president van Kameroen 1982-heden) Nicéphore Soglo (president van Benin, 1991-1996) Adly Mansour (president van Egypte (2013-2014) |
PERSONEN
Simone Veil
klik hier
Valery Giscard d' Estaing (niet voor boekenlijst)
De publiciteitsstunt was in elk geval geslaagd: een paar dagen dachten alle Franse en Britse media dat hun in de jaren tachtig een eerste klas love story was ontgaan, die tussen Lady Diana en de Franse president Valéry Giscard d’Estaing. Even later bleek de wens de vader van de romaneske gedachte, zoals in Britse media al was gesuggereerd. http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/giscard-lady-di-en-de-wens-als-vader-van-de-gedachte
Het Collège de France is een gerenommeerd onderzoeksinstituut in Parijs. Het bijzondere is dat de meeste cursussen gratis (en vaak on-line) toegankelijk zijn voor het publiek. klik hier
De stichting van romanisten aan de Nederlandse universiteiten heeft een eigen website (klik hier). http://www.romanisten.nl/
romanpersonage gebonden aan tijdperk
Een schrijver schept romanpersonages, maar hij of zij is daar niet vrij in. Elke tijd dicteert zijn eigen personages en ook de taal waarin ze beschreven worden. Van net-niet-meer christelijke personages uit de negentiende eeuw, tot vriendelijke shoppers in de 21ste.
wereldliteratuur
* http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/diversen/63579-wereldliteratuur-wat-moet-je-echt-gelezen-hebben.html
nouveau roman / nouvelle vague / nouveau théâtre
Behalve Michel Butor zijn nu alle schrijvers die werden gerekend tot de nouveau romangroep -Nathalie Sarraute, Claude Simon, Marguerite Duras, Robert Pinget en Samuel Beckett – overleden. Allemaal begonnen ze in de jaren vijftig, een tijd die schreeuwde om vernieuwing: de film kreeg de Nouvelle Vague (Godard), het toneel het Nouveau Théâtre (Beckett, Ionesco) en ook de roman moest nouveau. Weg met het traditionele verhalen vertellen à la Balzac of Zola! Afgelopen met de plot, korte metten met het geloofwaardige personage! Onzin, die eenheid van plaats, tijd en handeling! Het hele concept van de roman werd op losse schroeven gezet.
http://vorige.nrc.nl/kunst/article1883062.ece/De_laatste_nouveau_roman_van_Robbe-Grillet__1922-2008
allochtone schrijvers / postkolonialisme
* Nederland koestert zijn allochtone schrijvers. De Franse literaire wereld kent ze niet. Daar moet íedere schrijver aan hoge kwaliteitseisen voldoen wil hij erkenning krijgen....
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/753656/2003/03/21/Allochtoon-verkoopt-niet.dhtml
* In haar artikel in Courrier International van eind november grijpt de Ivoriaanse schrijfster Véronique Tadjo die uitspraak aan om een bijdrage te leveren aan het debat rond literatuur en de Franse taal dat al ruim een jaar woedt. Door in de koloniën het Frans op school verplicht te stellen, schrijft Tadjo, wilden de Franse kolonialisten een taalkundig en cultureel model opleggen dat op termijn tot assimilatie zou leiden. Maar het pakte anders uit. Het Frans werd de taal waarin Afrikanen hun eigen ambities en hun vrijheidsstrijd uitdrukken. http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/het-frans-dat-zijn-wij
moderne geëngageerde literatuur
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/nieuws/de-ge%C3%ABngageerde-roman-bestaat
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/nieuws/in-literatuur-moet-alles-kunnen
https://www.nrc.nl/nieuws/2015/11/21/schrijvers-waar-is-uw-engagement-1557826-a625950
Manet van Montfrans, Steltlopen door de tijd. Geheugen en geschiedenis in de moderne Franse literatuur , uitg. Van Oorschot
... auteurs als Perec, Modiano, Simon, Bergounioux, Rouaud, Michon, Mauvignier, Deville en Rolin. Zij proberen de toedracht van de breuk met het verleden te reconstrueren, te reiken naar datgene wat eraan voorafging en zo een zekere continuïteit te herstellen. Maar daarbij moeten zij het opnemen tegen de ongezeglijkheid en onbetrouwbaarheid van het eigen geheugen en van dat van anderen. In Frankrijk is het Marcel Proust die met zijn bespiegelingen over de aard van de herinnering de werking van het geheugen als literair thema op de kaart heeft gezet. Zoals Prousts verteller waden de hier bijeengebrachte schrijvers met grote, onzekere passen, als op stelten, door de zee van de tijd.
http://www.vanoorschot.nl/winkel/verhalen-novellen.html?page=shop.product_details&flypage=flypage_vo.tpl&product_id=22470
|
recensie: Alain Finkielkraut (vert. Frans de Haan) - Een intelligent hart
vrijdag 12 november 2010 / door: Jan Postma
.
Doorgaans leiden dit soort ondernemingen tot een gemoedelijk reisje door de wereldliteratuur, maar daar is in dit geval geen sprake van. Finkielkraut is in de eerste plaats een moralist. Hij duwt en trekt net zo lang totdat hij uit Grote Literatuur Grote Vragen tevoorschijn haalt. Hij is de lezer die iedere serieuze schrijver zich wenst en slaagt erin te laten voelen wat de aantrekkingskracht van literatuur is.
Nut en waarde
‘Hoe baan je je een weg door de moderne, snelle, digitale maatschappij?’ vraagt de omslag uitdagend. Antwoord: ‘Lees een Roman.’ Wat volgt is een opsomming waarin de doordachte essays van Finkielkraut gereduceerd worden tot eenduidige antwoorden op simpele morele dilemma’s waar de meeste lezers zelden mee geconfronteerd zullen worden. De uitgeverij gaat in haar ijver de potentiële koper te enthousiasmeren zo een stap te ver: ze omschrijft het boek als iets wat het niet is.
Dat de inhoud van dit boek niets te maken heeft met de tenenkrommende clichés op de achterkant wordt in de eerste alinea van het eerste essay al duidelijk. Finkielkraut opent met een citaat van Alain, de pseudoniem van de Franse filosoof Émile Chartier (1868-1951), die stelde dat wanneer we de waarde van een kunstwerk willen beoordelen, we ons juist niet moeten afvragen hoe het van nut kan zijn, maar van welk denkautomatisme het ons bevrijdt.
Lezen als denken
Dit citaat in het essay over Milan Kundera’s De Grap legt meteen de aard van de bundel bloot. Wanneer Finkielkraut leest gaat hij niet op in het verhaal. Je zou kunnen zeggen dat hij leest vanuit de werkelijkheid. Finkielkraut leest om de moraal uit de verhalen die een roman vertelt te persen. De verhaallijn wordt naar de achtergrond verbannen terwijl de morele vraagstukken waar de personages mee geconfronteerd worden alle ruimte krijgen.
Zo gaat Philip Roths De menselijke smet niet simpelweg over racisme, zoals de flaptekst van Een intelligent hart ons wil doen geloven. In Finkielkrauts lezing legt het boek in de eerste plaats de zelfgenoegzame schijnheiligheid van de Amerikaanse maatschappij bloot, die tot uitdrukking komt in zowel het linkse anti-racisme als het rechtse moral majority-denken.
Daarnaast handelt het over de gedoemde pogingen van het individu zich te ontworstelen aan zijn persoonlijke geschiedenis en de maatschappelijke consequenties van die geschiedenis. Zo bezien gaat het boek dus over de vraag in hoeverre het individu vrij is te doen en laten wat hij of zij juist acht.
Fatsoen
De essays zijn stuk voor stuk diepzinnig en de grondigheid waarmee Finkielkraut te werk gaat dwingt respect af. Slechts een enkele keer lijkt hij de plank mis te slaan: in het essay over Albert Camus’ De eerste man, de onvoltooide autobiografische roman waarin Camus, na zijn verwoestende vete met zijn voormalige boezemvriend Jean-Paul Sartre, terugkeert naar zijn Algerijnse wortels.
Finkielkraut eindigt zijn doorwrochte interpretatie van De eerste man met een anekdote waarin Camus’ vader Lucien, in de Eerste Wereldoorlog gesneuveld op ‘het veld van eer,’ geconfronteerd wordt met de onmenselijkheid van de oorlog. Hij aanschouwt een luguber tafereel in de vorm van een gedode Franse soldaat: ‘zijn keel was doorgesneden en die bleke zwelling in zijn mond was zijn complete geslacht.’ Luciens kameraad, de onderwijzer die het verhaal later aan Camus zou vertellen, rationaliseert de gruweldaad. Lucien weigert daarin mee te gaan: ‘Een mens houdt zijn fatsoen.’
Mens in opstand
Finkielkraut legt Luciens standpunt nogal anachronistisch uit als een verzet tegen ‘progressieve of multiculturele denkbeelden […] hij hield vast aan het bestaan van een absolute ethische eis en universele criteria.’ Lucien stelt inderdaad een absolute eis, maar baseert deze geenszins op universele criteria. Zijn fatsoen is gevoeld en geen eeuwige waarheid. Lucien voelt de leegte die er achter zijn eis schuilgaat wel, maar weigert die leegte te omarmen. Hij komt in opstand tegen moreel relativisme dat eigenlijk gemaskeerd nihilisme is. Daarnaast heeft Finkielkraut zijn commentaar op Luciens mening eigenlijk niet nodig om zijn doel – Lucien schilderen als een mens in opstand – te bereiken. Deze ene misstap in zo’n verzameling prikkelende essays is Finkielkraut echter gemakkelijk te vergeven.
|
GESCHIEDENIS
Je suis Charlie was hysterie. (klik hier)
Edmond en Jules de Goncourt
Edmond en Jules de Goncourt waren in de negentiende eeuw vooral beroemd als de voortrekkers van de naturalistische roman. Maar hun meest gelezen en meest curieuze werk is toch het nagelaten Dagboek, waarin een onovertroffen profiel van het Parijs van de tweede helft van de negentiende eeuw is neergezet.
http://www.privedomein
Alexis de Tocqueville
Er is geen tweede boek over de democratie in Amerika als dat van Alexis de Tocqueville. Hij was schrijver en socioloog avant la lettre en ging halverwege de negentiende eeuw in Amerika op zoek naar het antwoord op de vraag: hoe moet het verder met de samenleving, nu de tijd van koningen en adel op haar eind loopt? Wat is het wezen van de Amerikaanse democratie en van de democratie als zodanig?
Luister naar het fragment (klik hier), luister van 1.20 tot 1.35 uur, en beantwoord ondertussen de volgende vragen:
1. Wie was Alexis de Tocqueville?
2. Wanneer leefde hij?
3. Wat heeft hij geschreven?
4. Waarom reisde hij naar Amerika?
5. Wat was volgens hem het grote verschil tussen Frankrijk en Amerika?
6. Wat waren volgens hem de kenmerken van een goede democratie? Noem er 3.
7. Wat waren volgens hem de kenmerken van een slechte democratie? Noem er 3.
x
****
romans over Revolutie 1789
Temps glaciaires , 2017 - Fred Vargas
A tale of two cities, 1859 - Charles Dickens
The Scarlett Pimpernel, 1903 - Baroness Orczy
A Place of greater safety, 1992 - Hillary Mantel
***
het Franse schoolsysteem
Vanaf 6 jaar zitten de kinderen 5 jaar op de lagere school. Van de CP, naar CE1, CE2, naar CM1 en CM2.
Na dit jaar volgt de 'Collège', waar de kinderen - zonder splitsing van niveau - tot hun 14e jaar de eerste helft van de middelbare school doorlopen.
Pas vanaf 15 jaar komt er een eerste echte selectie tussen lycée professionnel (beroepsonderwijs) en lycée général (vergelijkbaar met het Nederlandse VWO). De officiële versie wil dat beide opleidingen naar ‘le baccalauréat (bac)’ leiden, waarmee je naar het hoger onderwijs kunt. Maar iemand met een ‘bac pro’ ( professionnel) heeft nauwelijks een kans te slagen in het Hoger Beroepsonderwijs (BTS, IUT bijvoorbeeld).
Maar waarom willen die goede VWO-leerlingen dan niet naar de Universiteit, zoals in Nederland? Omdat de Universiteit niet zo’n goede naam heeft op het gebied van slagingskansen op de arbeidsmarkt. Wie echt een goede baan wil hebben, zorgt dat hij op een Grande École terecht komt die zich kenmerkt door zeer zware toelatingsexamens (concours). Dat is voor velen een brug te ver en dan zijn, in een land waar de jeugdwerkloosheid al jaren rond de 25 % ligt; de Hogere Beroepsopleidingen een goede tweede keus.
Wat meteen vanaf de eerste dag op een Franse school opvalt is dat in Frankrijk het onderwijs leerstofgericht is en in Nederland veel meer kindgericht. De Franse ouders zeggen ‘travaille bien’ als ze hun kinderen achterlaten op het schoolplein, daar waar we in Nederland, ‘veel plezier’ zeggen. Franse kinderen krijgen vanaf 6 jaar elke dag huiswerk mee. 38 % van de kinderen blijft wel eens zitten en dat is drie keer zo veel als in de rest van West-Europa. Niet verwonderlijk dus dat ook in Frankrijk wel eens de vraag gesteld wordt of het schoolsysteem niet een beetje doorgeschoten is. De krant ‘Le Monde’ heeft onlangs een hele pagina geweid aan de vraag ‘L’école française a-t-elle tué le plaisir d’apprendre?’
Maar het Franse onderwijssysteem bevat ook heel mooie elementen. Veel van een kind eisen, kun je ook zien als een kind serieus nemen. Franse kinderen leren al heel jong prachtige gedichten uit hun hoofd, de liedjes hebben vaak zeer verfijnde klassieke melodieën en ze doen heel veel algemene ontwikkeling op (wie is nog nooit zo’n groep kleine Franse scholieren tegengekomen dat in een museum op hoog niveau uitleg krijgt over de aanwezige kunstobjecten). Later op de Middelbare school, leren ze hun gedachten vorm te geven, te verwoorden en te ordenen omdat veel toetsen in essayvorm (‘dissertation’) worden afgenomen.
Op het gebied van de algemene vorming, leren Franse kinderen tegen een stootje te kunnen, daar waar een behoorlijke groep Nederlandse kinderen steeds moeilijker met tegenslagen lijkt om te kunnen gaan (na jaren van louter positieve feedback vanuit thuis en de school). Bij Franse kinderen wordt meer afgedwongen respectvol met hun omgeving om te gaan (ze kunnen bijvoorbeeld gerust 10 minuten met z’n honderden geruisloos in een voorzaal van een theater wachten tot de deuren open gaan). En tot slot, wie de Nederlandse schoolcultuur goed kent, weet dat de gemiddelde Nederlandse leerling van Delfzijl tot Amsterdam Zuid-Oost ongestraft veel lestijd kan doorbrengen met oeverloos kletsen. Dit fenomeen kom je in Frankrijk alleen in de moeilijkere wijken met moe gestreden docenten tegen.
http://wwbourgogne.com/wonen-en-leven/onderwijs-en-leren-in-de-bourgogne
Vergelijking tussen het Nederlandse en Franse schoolsysteem:
| Nederlands | Frans | Leeftijd |
| École maternelle petite section | 3/4 | |
| Groep 1 Basisschool | Ecole maternelle moyenne section | 4/5 |
| Groep 2 Basisschool | Ecole maternelle grande section | 5/6 |
| Groep 3 Basisschool | Ecole primaire, Cours Primaire (CP) | 6/7 |
| Groep 4 Basisschool | Ecole primaire, Cours Elémentaire 1 (CE1) | 7/8 |
| Groep 5 Basisschool | Ecole primaire, Cours Elémentaire 2 (CE2) | 8/9 |
| Groep 6 Basisschool | Ecole primaire, Cours Moyen 1 (CM1) | 9/10 |
| Groep 7 Basisschool | Ecole primaire, Cours Moyen 2 (CM2) | 10/11 |
| Groep 8 Basisschool | Collège, sixième (6) | 11/12 |
| Brugklas Middelbare School | Collège, cinquième (5) | 12/13 |
| 2e klas Middelbare School | Collège, quatrième (4) | 13/14 |
| 3e klas Middelbare School | Collège, troisième (3) | 14/15 |
| 4e klas Middelbare School | Lycée, deuxième (2) | 15/16 |
| 5e klas Middelbare School | Lycée, primaire (1) | 16/17 |
| 6e klas Middelbare School | Lycée, Bac(Baccalauréat) | 17/18 |
*** HANDIGE SITES
http://bartvanloo.blogspot.nl/2012/04/la-francaise-de-blog-van-herman-geudens.html
http://gratisfransleren.nl/
http://www.romanisten.nl/
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Boeken
Zelfs liefde is tweedehands; Filosoof Rene Girard over Shakespeare en de kracht van de mimese
De samenleving wordt volgens de Frans-Amerikaanse filosoof Rene Girard geregeerd door naaperij. Dat kan leiden tot een hechte maatschappij, maar het is ook een voortdurende bron van strijd. Onlangs verscheen de Nederlandse vertaling van Girards boek over Shakespeare's toneelstukken. 'Bij Shakespeare vind je de drang tot imitatie, vaak in de vorm van afgunst, steeds weer als een geheime beweegreden terug.'
Naapers zijn we, mensen uit de tweede hand. Imitatie is onze drijfveer, maar dat willen we niet weten, zegt de Frans-Amerikaanse filosoof Rene Girard. Zojuist is 'Shakespeare. Het schouwspel van de afgunst' verschenen, de Nederlandse vertaling van zijn laatste boek. Shakespeare is volgens Girard de auteur van de imitatie of, zoals hij het noemt, de mimese.
'Neem Hermia uit Een Midzomernachtsdroom,' zegt Girard. 'Zij is verliefd op Lysander, maar wordt door haar vader gedwongen te trouwen met een ander. In het eerste bedrijf roept ze: 'O hell! To choose love by another's eyes.' Ze eist het recht op van haar eigen, spontane liefde. Maar wie goed kijkt, ziet een heel andere Hermia. Eentje die zich vooral laat leiden door de meningen van haar vrienden.'
Helena, haar beste vriendin, kan daar volgens Girard van meepraten. Helena was verliefd op Demetrius en hij op haar. Maar toen verscheen Hermia en was het uit met die liefde. Helena beklaagt zich er bitter om: 'Eer Hermia Demetrius ontstak,/ Werd eed op eed, als hagelslag op 't dak,/ Aan mij gedaan; die hagel, ach! verdween/ En vloeide weg, toen haar zon hem bescheen.' (vert. L. Burgersdijk)
Girard: 'Helena zegt: Demetrius heeft mij laten vallen voor Hermia, omdat die hem het hof maakte. En waarom maakte Hermia Demetrius het hof? Vanwege Helena, die haar liefde al gevonden had bij Demetrius. Die liefde maakte Hermia haar afhandig. Maar zodra ze Demetrius had veroverd, verloor ze alle belangstelling voor hem en werd het Lysander, over wie ze nu zulke diepe hartekreten slaakt.'
Girard geeft toe dat dit in het stuk allemaal in een vloek en een zucht wordt gezegd: 'De meeste toeschouwers zal het ontgaan. Maar stiekem steekt Shakespeare de draak met Hermia, die zo oprecht gelooft in haar zuivere liefde. Later zal Lysander haar op haar beurt verlaten, juist omdat zij zo verliefd is. Dat gebeurt in Een Midzomernachtsdroom voortdurend. Als Lysander het met Hermia uitmaakt, laat ook Demetrius haar vallen en wordt verliefd op... Helena. De een volgt steeds de ander na.'
Girard (73) citeert het Engels met het slepende accent van de zuidelijke Verenigde Staten. Al meer dan 45 jaar woont en werkt hij daar, sinds bijna vijftien jaar aan de universiteit van het Californische Stanford. In 1961 werd hij op slag beroemd met 'De romantische leugen en de romaneske waarheid', een studie over de liefde in de romantische literatuur. Die ziet zichzelf graag als puur en uniek, maar in werkelijkheid is ze maar al te vaak tweedehands, aldus Girard. De hartstocht wordt gewekt door anderen, omdat zij degene begeren die voor ons daardoor ook begerenswaardig wordt. Mimese neemt vaak de vorm aan van jaloezie.
Girard, van huis uit hoogleraar Franse taal en letterkunde, baseerde zich niet alleen op de literatuur. In 1972 publiceerde hij de grote cultuur-filosofische studie La violence et la sacre (Nederlandse vertaling: God en geweld), waarin hij de culturele antropologie en de godsdienstgeschiedenis te hulp riep. Hij verklaarde in dit boek oude offerrituelen en het christendom, het menselijk geweld en de vrede met behulp van dezelfde mimese-theorie die hij eerder aan de literatuur had ontleend. Mimese was volgens hem de diepste motivatie van vrijwel het hele menselijke gedrag en de oorzaak van de tragische loop van de geschiedenis.
Het boek leidde tot heftige reacties. Tegenstanders noemden Girards theorieen ongrijpbaar omdat ze zich aan elke toetsing onttrekken. Aanhangers bewonderden zijn eruditie en het lef waarmee hij een alomvattende theorie van de beschaving op tafel durfde te leggen.
Offerritueel
Zijn boek over Shakespeare, het eerste dat Girard rechtstreeks in het Engels schreef, beschouwt hij zelf als een afsluiting van zijn oeuvre. Hij keert ermee terug naar de literatuur, maar ziet in Shakespeare tegelijk zijn hele cultuurtheorie weerspiegeld. Volgens Girard staat niet alleen de liefde bij Shakespeare in het teken van de mimese, ook het offerritueel en het geheim van oorlog en vrede. De toespelingen zijn subtiel maar veel te talrijk om nog van toeval te spreken, meent hij.
'Shakespeare verwerkte ze in zijn stukken voor een kleine groep goede verstaanders. Die zaten als het ware te wachten op bepaalde sleutelwoorden en witticisms, die het grote publiek niet begreep.' Girard beschouwt Shakespeare als een filosofisch geestverwant en haalde zich daarmee de woede van de Amerikaanse literatuurprofessoren op de hals, die hem reductionisme verweten.
'Natuurlijk kun je niet alles in Shakespeare terugbrengen tot mimetische problemen,' geeft Girard toe. 'De symmetrische manier waarop de mimetische verhoudingen in Een Midzomernachtsdroom op het toneel worden gezet, vind je lang niet in alle stukken terug. Maar tot in de laatste stukken, die psychologisch veel subtieler zijn, vind je de drang tot imitatie, vaak in de vorm van afgunst, steeds weer als een geheime beweegreden terug.'
Afgunst is volgens Girard het laatste taboe. Elke ondeugd zijn we bereid toe te geven, maar afgunst, nee. Niet alleen omdat het zo'n lelijke gewoonte is, maar vooral omdat we liever niet zien dat onze verlangens zich modelleren naar wat anderen willen - of al hebben.
De geheime rol van de 'derde persoon' ontdekte Girard in zijn eerste boek. De liefde gaat niet van de minnaar naar de geliefde, zij maakt een omweg: de minnaar ontleent zijn gevoelens aan die van de mededinger, die ironisch genoeg vaak zijn beste vriend is. Want wat is vriendschap anders dan wederzijdse imitatie, vraagt Girard zich af? Wat sluit mensen meer aaneen dan het feit dat zij hetzelfde willen: twee zielen, een gedachte?
'Neem Valentine en Proteus uit De twee edellieden van Verona,' zegt hij. 'Wat de een doet, doet de ander; hun vriendschap is de imitatie. Tot ze door hun vaders naar Milaan worden gestuurd en Proteus weigert, omdat hij niet wil scheiden van zijn verloofde Julia. Hij tracht Valentine te overreden ook te blijven en daartoe maakt hij hem zelfs een beetje lekker met Julia. Zijn eigen vriendin!'
Maar als Valentine werkelijk vertrekt, gaat Proteus hem achterna en daar begint het drama. In Milaan wordt Proteus verliefd op Valentine's nieuwe vriendin en slaat de vriendschap om in rivaliteit. Toch doet Proteus niets anders dan wat hij altijd heeft gedaan. Hij volgt Valentine in alles na, zelfs in de liefde.
'Daarin komt de dubbelzinnigheid van de mimese naar voren,' aldus Girard. 'Wat eerst de basis van vriendschap was, wordt nu de basis van vijandschap. Aan de ene kant gebiedt de mimese: doe zoals ik. Maar aan de andere kant, zoals hier, in de liefde: doe niet zoals ik. Dat is wat in de psychologie wel een double-bind genoemd wordt. Wie daarmee geconfronteerd wordt, doet het altijd fout.'
Eendracht
Die double-bind blijft voor Girard niet tot de liefde beperkt. Mimese zorgt voor samenhang, geeft mensen een gemeenschappelijk doel. Maar net als in de liefde wordt ze een splijtzwam wanneer schaarse goederen in het geding komen. Dan slaat eendracht om in ruzie. Zo wordt de beschavingsgeschiedenis afgewisseld door vrede en strijd, die hun oorzaak hebben in dezelfde mimetische begeerte.
De strijd van allen tegen allen noemde de Engelse filosoof Thomas Hobbes dat in de zeventiende eeuw. Filosofen hebben zich altijd afgevraagd hoe er vanuit zo'n gewelddadige oertoestand ooit een samenleving kan ontstaan. Door een sociaal contract, zeiden sommigen. Onzin, meent Girard. Hoe zou temidden van totale irrationaliteit ooit zo'n redelijke beslissing genomen kunnen worden. Het enige dat het algemene geweld kan stoppen is het geweld zelf.
Hoe dat gebeurde, beschreef hij in La violence et la sacre aan de hand van oude mythen en godsdienstige offerrituelen. Antropologen was het al opgevallen dat daarin vaak sprake is van een moord op wie als godheid werd vereerd. Van totemreligies tot aan het christendom vormen de riten een plechtige herhaling van die oorspronkelijke misdaad; ook in het rooms-katholieke misoffer wordt de lijdensgeschiedenis van Christus nog eens ritueel overgedaan.
Wie geofferd wordt, is een uitgestotene. Hij is de zondebok die volgens Girard het slachtoffer is geworden van het bandeloze geweld dat leidde tot de chaos zonder enig maatschappelijk verband. Dat geweld moet zich geleidelijk op een persoon of groep hebben geconcentreerd. Eerst keerden een paar mensen zich tegen hem, toen steeds meer, want ook het geweld is volgens Girard mimetisch, en ten slotte zag de hele samenleving in hem de vijand en de bron van alle agressie en ellende.
En daarin leek men nog gelijk te krijgen ook, aldus Girard. Want wanneer de zondebok eenmaal met vereende krachten is gedood, keert de vrede terug. Die moord is de eerste daad van eendracht. De zondebok leek schuldig aan het geweld, maar bezat kennelijk ook de kracht om door zijn dood de eendracht te herstellen. Dat geeft hem een bovenmenselijke allure. In de rituele herdenking van zijn dood wordt zijn goddelijkheid gevierd en tegen het maatschappelijk verband bekrachtigd.
Brutus
Dat mechanisme ziet Girard in Shakespeare's Julius Caesar. De oude Romeinse republiek is in het ongerede en het keizerrijk is nog niet geboren. In die chaotische tussentijd kalft de orde zienderogen af. Het plebs loopt achteloos op plaatsen waar het niet mag komen, zonder de voorgeschreven onderscheidingstekens van hun gilde en stand: daarmee opent Shakespeare zijn stuk. Er zijn twee zondebokken nodig om een nieuwe orde te vestigen. Caesar is de eerste, Brutus de tweede. En pas na de apotheose van het geweld in de slag bij Philippi breekt in de laatste regels van het stuk als bij toverslag de vrede door. Dan wordt Brutus verheerlijkt door degenen die zojuist nog zijn vijanden waren: This was the noblest Roman of them all. Werkelijk vergoddelijkt wordt Caesar: de nieuwe orde, het keizerrijk, wordt letterlijk naar hem vernoemd.
Het lijkt een nogal reactionaire visie die Girard uitdraagt. Als scheidslijnen wegvallen, dreigen chaos en geweld, of het nu arbeiders zijn die op verboden plaatsen lopen, of Hermia die zich tegen haar vader verzet. Dat voorspelt weinig goeds voor een democratische tijd die van verschillen liefst zo weinig mogelijk wil weten. 'Nee, nee,' bezweert Girard haastig, 'ik betreur die ontwikkelingen helemaal niet. Mensen zijn niet gemaakt om te leven in klassen en hierarchieen. Maar ik denk wel dat de huidige samenleving in een voortdurende crisis is geraakt. Dat had geen enkele vroegere cultuur kunnen uithouden.'
In zo'n situatie werkt volgens Girard het mechanisme van de zondebok niet meer. De crisis is zo groot, dat daar niet tegen op te offeren valt. Totalitaire regimes hebben hun orde trachten te vestigen door het getal van de zondebokken tot gigantische hoogten op te drijven, alsof ze er aan verslaafd waren en steeds sterkere doses nodig hadden. Maar de massale uitroeiingsmethoden van de nazi's en de Sovjets zijn vruchteloos gebleken, zoals ook de sluimerende vreemdelingenhaat vandaag de dag niets oplost en het probleem alleen maar verergert.
In de ogen van Girard heeft de wereld alleen nog toekomst wanneer ze leert afzien van de oude verleiding van de mimese en vooral van de schijnoplossing van de zondebok. Het jodendom en het christendom hebben duidelijk gemaakt dat de zondebok niet schuldig is. Daarin ligt volgens hem hun unieke betekenis. In het Oude Testament is de 'knecht van Jahweh' degene die onschuldig lijdt; in het Nieuwe Testament wordt Christus zonder reden ter dood gebracht. En de gelovigen weten dat: hun god is de god van de onschuldigen, niet een god die bovenmenselijk geworden is omdat hij als schuldig gold, zoals in de oude mythen.
Ook die ontmaskering van de zondebok vindt Girard bij Shakespeare terug. Shylock, de joodse woekeraar uit De koopman van Venetie, is de uitgestotene bij uitstek. 'In het begin van het stuk presenteert Shakespeare hem als een karikatuur,' zegt hij. 'Maar in de kardinale scene is hij niet meer te onderscheiden van zijn tegenstander, de Venetiaanse aristocraat Antonio, van wie hij een pond vlees eist. Zelfs zijn eigen dochter, Portia, ziet het verschil niet meer; ze vraagt: Which is the merchant here, and wich the jew?'
'Dan houdt Portia een listige pleitrede tegen haar vader, die uiteindelijk alles verliest: zijn pond vlees, zijn geld en zijn dochter. Hij is de volmaakte zondebok. Shakespeare speelt hier met het publiek, dat - als het goed kijkt - meer ziet dan de personages zien: dat de zondebok onschuldig is. En dat hij dat altijd geweest is. Omdat hij uiteindelijk in niets verschilt van degenen die hem belagen.'
Rene Girard: Shakespeare. Het schouwspel van de afgunst. Vert. Michel Perquy. Uitg. Lannoo/ Mimesis, 488 blz. Prijs fl. 74,50.
Vrijwel het gehele werk van Rene Girard is vertaald en verscheen bij de uitgeverijen Kok Agora en Lannoo/ Mimesis. Bij de laatste verscheen tevens Jan Populier: God heeft echt bestaan. 101 blz. (een beknopte inleiding in Girards denken)
THE TEMPEST
Well into her 70s, Canadian author Margaret Atwood shows no signs whatsoever of slowing down. She has just released her latest book, Hag-Seed, a reimagining of Shakespeare’s The Tempest inside a prison. Atwood’s novel is part of a series of modern interpretations of the bard’s plays, which include Jeanette Winterson's The Gap Of Time (The Winter's Tale), Howard Jacobson's Shylock Is My Name (The Merchant of Venice), and Anne Tyler's Vinegar Girl (The Taming Of The Shrew).
https://video.scroll.in/820721/watch-margaret-atwood-explains-how-shakespeare-could-help-prisoners
Felix staat helemaal aan de top van zijn loopbaan. Hij is artistiek leider van een theaterfestival. Zijn producties zijn even betoverend als verwarrend. En nu werkt hij aan een enscenering van The Tempest, die ongehoord belooft te worden. Een productie die niet alleen zijn reputatie zal bevestigen, maar ook bepaalde emotionele wonden zal helen. Althans, dat was het plan. (Nederlandse titel: Heksengebroed)
LORD OF THE FLIES
https://www.youtube.com/watch?v=-tXpA3dIEtI&list=WL&index=1&t=48s
